از همان ابتدای تشکیل دولت سیزدهم، زیرپوشش بیمه پایه قرارگرفتن هزینه‌های درمان ناباروری و نازایی، جزو نخستین مصوبه‌های دولت بود؛ کمتر از یک سال پس از ابلاغ این مصوبه به دستگاه‌های مربوط، هیئت‌وزیران قانون جوانی جمعیت و ضوابط پوشش بیمه‌ای خدمات ناباروری را تصویب کرد تا روند درمان بیش از ۳.۵میلیون زوج نابارور زیرپوشش بیمه قرار بیرد؛ اما به نظر می‌رسد با گذشت بیش از دوسال از این ابلاغ، هنوز گره از مشکلات زوج‌های نابارور باز نشده است.

هر پنج زوج، یک زوج نابارور

مدیر مرکز فوق‌ تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن‌سینا با بیان اینکه حدود یک پنجم زوجین ایرانی مبتلا به نوعی ناباروری هستند، می‌گوید: از هر پنج زوج، یک زوج یا در آقایان و یا در خانم‌ها مشکل ناباروری وجود دارد که باید با توجه به نرخ پایین رشد جمعیت درکشور به آن توجه ویژه‌ای شود.

علی صادقی تبار در گفت‌وگو با قدس اضافه می کند: بررسی آمار جمعیت نابارور در ایران نشان می‌دهد در کشور ۳.۵میلیون زوج نابارور و یا ۷ میلیون نفر نابارور داریم؛ تعداد سیکل‌های درمان ناباروری در سال (نه تعداد فرزندانی که از طریق روش‌های کمک باروری به دنیا می‌آیند) ۱۰۰ تا ۱۲۰هزار سیکل است، این مقدار فاصله میان تعداد  زوج‌های نابارور و سیکل‌هایی که انجام می‌شود، نشان‌دهنده این است که چقدر جای کار در این زمینه وجود دارد.

به همین دلیل استفاده از ظرفیت درمان زوج‌های نابارور در بحث جوانی جمعیت اهمیت زیادی دارد؛ چرا که تقریباً ۱۰۰درصد زوج‌های نابارور تمایل دارند بچه‌دار شوند؛ کافی است میل این افراد را به نرخ موالیدمان ضمیمه کنیم، به این صورت بخش قابل‌توجهی از عقب‌افتادگی جمعیت جوان با رفع مشکل این افراد جبران می‌شود.

وی با بیان اینکه درمان‌های ناباروری در کشور از تنوع خوبی برخوردار هستند و با توجه به نوع مشکل، از زاویه تخصصی خاص خودش این درمان صورت می‌گیرد، ادامه می‌دهد: درمان ناباروری الزاماً باید در مراکز درمان ناباروری و زیرنظر متخصص انجام شود، به همین دلیل مراکز درمان ناباروری شکل گرفته‌اند و هرچه مراکز درمان بزرگ‌تر باشند زوجین از درمان‌های با موفقیت بالاتری برخوردار خواهند شد.

صادقی تبار با اشاره به اینکه درمان‌های ناباروری به چهار دسته کلی تقسیم می‌شوند، اظهار می‌کند: برخی از درمان‌ها سرپایی هستند و با مصرف برخی داروها و مکمل‌ها و با اصلاحاتی که پزشک در درمان‌ها انجام می‌دهد به طور طبیعی باروری صورت می‌گیرد.

در درمان و دسته بعدی، در اقداماتی با تکنیک‌های ساده‌تر، سلول‌های جنسی پدر گرفته و شست‌وشو و تغلیظ شده و در نهایت سلول‌های مناسب با کیفیت خوب در یک روز مشخص به رحم مادر تلقیح می‌شود و این امکان را فراهم می‌کنند که باروری به صورت طبیعی اتفاق بیفتد.

وی راه سوم درمان ناباروری را میکرواینجکشن، یک تکنیک در روش درمان ناباروری توسط لقاح خارج از رحم یا آی‌وی‌اف عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: در این روش، لقاح توسط متخصص در محیط آزمایشگاهی با تزریق مستقیم اسپرم به درون تخمک انجام می‌شود؛ از این روش معمولاً در مواردی استفاده می‌شود که مشکلی در اسپرم مرد وجود دارد.

ناباروری به پایان می‌رسد؟

مدیر مرکز فوق‌ تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن‌سینا آخرین نوع درمان ناباروری که تاحدود زیادی امید را به خانواده‌ها برگردانده و می‌توان گفت ناباروری را به پایان خودش نزدیک کرده، درمان‌های جایگزین و اهدا بیان می‌کند و می‌گوید: به عبارتی زوجینی که در درمان‌های مختلف نتیجه نمی‌گیرند، مادر این امکان را دارد که از سلول اهدا شده از فرد و زوج دیگری استفاده و در نهایت بتواند طعم بارداری و باروری را تجربه کند که به لحاظ مسائل اخلاقی، فقهی و قانونی هم مزایایی را به وجود آورده و بسیاری از زوجین که از راه‌های دیگر، باروری برای آن‌ها اتفاق نمی‌افتد می‌توانند از این روش استفاده کنند.

وی ادامه می‌دهد: در روش درمان‌های جایگزین و اهدا، اطلاعات از این منظر که برای فرد از این روش استفاده شده و هم اینکه از سلول چه کسی استفاده شده، کاملاً محرمانه خواهد ماند؛ چون این موضوع هم الزام اخلاقی و هم الزام قانونی است.

صادقی تبار همچنین با اشاره به چالش‌ها و مشکلات در درمان ناباروری، یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها را طولانی بودن درمان‌ها می‌داند که گاهی برخی از زوجین از درمان خسته می‌شوند و می‌گوید: شانس موفقیت در درمان ناباروری در هر مرحله بین ۳۵ تا ۴۰درصد است و ممکن است این درمان‌ها در چند نوبت انجام شود و از طرفی درمان‌ها پشت سر هم نیست و ممکن است حتی تا بیش از دو سال هم طول بکشد؛ بسیار مهم است که زوجین هم مسیر درمان را خوب بشناسند و هم این مسیر درمان را خیلی خوب دنبال کنند.

وی یکی از مهم‌ترین مشکلات را بحث‌های هزینه‌ای می‌داند و می‌گوید: در درمان‌ ناباروری از ابزارها و مواد با فناوری بالا و دانش فنی روز استفاده می‌شود و طبیعتاً در همه جای دنیا هزینه‌های بالایی دارند، اما در کشور ما با اینکه حمایت‌های دولت و بیمه‌ها وجود دارد و البته هزینه‌ها به نسبت کشورهای دیگر بسیار بسیار پایین‌تر است، اما باز هم به نسبت سطح درآمدی پایین مردم در مقایسه با دیگر کشورها مردم با چالش‌های هزینه‌ای بسیاری روبه‌رو هستند.

صادقی تبار با بیان اینکه هزینه درمان ناباروری در دنیا بین ۱۰ تا ۱۵ هزار دلار است، ادامه می‌دهد: این هزینه در کشورهای منطقه بین ۵ تا ۶ هزار دلار و در کشور ما ۶۰۰ تا ۷۰۰ دلار است که بخش زیادی از این هزینه‌ها نیز پوشش بیمه‌ای دارد.

درحال حاضر ۹۰درصد هزینه‌های درمان ناباروری لقاح خارج از رحم (آی‌وی‌اف) و تلقیح درون رحمی (آی‌یوآی) و ۷۰درصد هزینه خدمات سرپایی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا را بیمه زیرپوشش قرار می‌دهد و امیدواریم این خدمت‌ها و حمایت‌های دولتی و بیمه‌ها، کمک حال مردم باشد و زوجین بتوانند به‌راحتی از این درمان‌ها استفاده کنند.

بروکراسی حاکم بر بیمه‌ها

مدیر مرکز فوق‌ تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن‌سینا با گلایه از سازوکار سنتی پرداخت در بیمه‌هایی که در حال پوشش‌دهی هزینه‌های بیماران و زوجین هستند، اضافه می‌کند: خوشبختانه دو سالی است که بیمه‌ها به بحث‌های هزینه‌ای ورود داشته‌اند و مجلس و قانون از آن‌ها حمایت کرده‌اند که هزینه‌های بیماران را پرداخت کنند؛ اما متأسفانه هنوز طعم شیرین حمایت مالی بیمه به‌خوبی توسط مردم چشیده نشده و با اینکه منابع قابل توجهی برای این موضوع اختصاص داده شده، اما بروکراسی‌های فراوان در پرداخت هزینه‌های بیماران و طولانی شدن مسیر دریافت این هزینه‌ها طعم شیرین حمایت مالی دولت را از بین برده و به عبارتی به سختی این پول به دست بیمه‌شدگان می‌رسد.

وی تأکید می‌کند: صنعت بیمه نیازمند تحول و نوآوری است؛ وقتی یک پزشک متخصص برای یک بیمار تشخیص ناباروری می‌دهد، باید به محض این‌که بیمار وارد مرکز شد، هزینه درمان او را به آن مرکز بدهند تا این خدمات و هزینه‌هایی که دولت برای این بخش در نظر گرفته به دست مردم برسد.

صادقی‌تبار با تأکید بر اینکه اگر این تحول در بیمه اتفاق بیفتد، تعداد قابل توجهی از این ۳.۵میلیون جمعیت نابارور، درمان‌های خود را انجام می‌دهند و ما دغدغه‌ اکنون در مورد نرخ منفی جمعیت را نخواهیم داشت، ادامه می‌دهد: راهکاری بسیار ساده و راحت هم به مجلس و هم به بیمه‌ها ارائه دادیم که متأسفانه تا امروز اجرایی نشده مبنی براینکه با اجرای یک سامانه مجزا، توزیع و رساندن پول به دست زوج‌های نابارور را اجرایی کنند؛ قطعاً با اجرای این روش، بسیاری از زوجین که با مشکلات مالی روبه‌رو هستند برای درمان اقدام خواهند کرد.

وی همچنین در خصوص پیش‌بینی‌ها در برنامه هفتم توسعه برای بحث درمان ناباروری نیز با اشاره به اینکه حمایت‌هایی در گذشته بوده و ما هم پیشنهادی در برنامه هفتم توسعه برای افزایش حمایت‌ها از زوجین نابارور داده‌ایم، ادامه می‌دهد: لازم است بودجه‌های مصوب شده را با سازوکار آسان‌تری در اختیار سازمان‌های مربوط قرار دهند و ما هم این آمادگی را داریم که سهم بودجه‌ای درمان ناباروری را به میزان یک‌سال در یک طرح آزمایشی در اختیار جهاد دانشگاهی قرار دهیم و در پایان سال میزان موفقیت در نرخ موالید و افزایش باروری را به مسئولان کشوری گزارش دهیم تا اگر نتایج مثبت بود به صورت کشوری انجام دهیم.

او عنوان می‌کند: در برنامه هفتم توسعه اشاره‌ای به این جزئیات نشده و اگر حمایت‌های دقیق‌تری از زوج‌های نابارور انجام شود، مؤثرتر خواهد بود.

وی با بیان اینکه نرخ موالید در کشور حدود ۰.۷درصد است که اگر بخواهیم جمعیت را ثابت در نظر بگیریم این نرخ باید ۱/۸درصد باشد، ادامه می‌دهد: امروزه باید نرخ موالید بسته به نیازهای کشور برای اینکه رشد مناسبی را برای جوانی جمعیت داشته باشیم ۲/۵درصد باشد که تا این نرخ فاصله زیادی وجود دارد؛ اگر حمایت‌های ملموس و بدون بروکراسی‌های موجود فراهم شود تمامی زوجین نابارور علاقه‌مند خواهند شد برای درمان خود اقدام کنند که این موضوع به افزایش نرخ جوانی جمعیت کمک می‌کند.